TÜRKEŞLER DEVLETİ
Türkeşler, batı Türklerine tâbi birleşmiş çok sayıda büyük kabileden
oluşmuş bir devlet idiler. Batı Tukyu Hanlığının düşmesinden sonra 385
bunlar doğudan Ayar gölünden batıda Seylıun boylarına, kuzeyde Balkaş
tan, güneyde Kaşgar civarlarına kadar uzanan alanda
bir devlet kurmuşlardır.
Devletin kurucusu Uç ele Bagatur Han'dır. Türkeşler, sonra nüfuz ve
hâkimiyetlerini batı Türkistan'ın güney kısmına ve ve kuzey Afganistan'a
kadar genişletmeyi başarmışlardır.
Türkeşler. hükümetlerini kurarken Asya büyük bir inkılap arefesinde
bulunuyordu. Bu inkılabın darbeleri, yeni hükümeti dokudan, batıdan ve
güneyden sarsacak kadar kuvvetliydi.
Doğuda Tukyu Devletini ihya eden Kutluk Han'ın halefi Kapagan Han
Türkeşleri de hâkimiyeti altına almak istiyordu.
Asya'da yeni bir tarih devri açan Araplar, İran'daki Sasaniyan Devletini
yıkmış, Ceyhun boylarına dayanmışlardı. Güney yönünden de Çinlilerle
Tibetliler, Türkistan'a hâkim olma yarışındaydılar.
Tibetliler, miladî 670 tarihinde Kâşgar taraflarına kadar ilerleyerek Çin
İmparatorluğuna karşı kuvvetli bir rakip olmuşlardı. Bagatur Han'ın oğlu ve
haleli Suo-Ko Kutluk sülalesinin hâkimiyetini tanımakla beraber dahilî
istiklalini koruyabilmiştir.
Türkeşlerin en kuvvetli devri Sulu Han zamanıdır (716-738). Sulu, Araplar,
Tibetliler ve Çinlilere karşı mevcudiyet ve istiklalini korumak için bazen
bunlardan biriyle, bazen diğeriyle ittifak yapmak suretiyle bir denge temin
ve bu sayede Aksu havalisini zapt etmiş, Arap istilasına karşı da kuvvetli bir set vücuda getirmiştir.
Türkeşler, Suludan sonra Kara Türkeşler ve Sarı Türkeşler diye ikiye
bölünmüşlerdir. Karalar ve Sanlar mücadelesi nihayet bunların zayıf
lamasını doğurmuş, bu durumdan istifade eden Araplar, kuzey Türk ellerine
doğru ilerlemeye başlamışlardır. Nihayet, (miladî 766) Karluk Türkleri Çu
vadisine kadar ilerleyerek Türkeşlere ait ülkeleri istila ve kendi hâkimiyetleri
altına almışlardır.
Yorumlar
Yorum Gönderme